θεωρία μετοχών

Διαθέσεις	Χρόνοι
Διαθέσεις	Ενεστώτας	Μέλλοντας	Αόριστος	Παρακείμενος
Ενεργητική	λύ-ων	λύ-σων	λύ-σας	λε-λυ-κώς
Μέση	λυ-όμενος	λυ-σόμενος	λυ-σάμενος	λε-λυ-μένος
Παθητική	λυ-όμενος	λυ-θη-σόμενος	λυ-θείς	λε-λυ-μένος

Σημείωση: απ’ αυτές, οι μετοχές της ενεργητικής φωνής, αλλά και του παθητ.αορ., κλίνονται σαν τριτόκλιτα επίθετα, ενώ της μέσης φωνής, σαν δευτερόκλιτα επίθετα. (για την κλίση μετοχών πατήστε εδώ)

οι μετοχές χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες:

A.A. Οι ονοματικές ή επιθετικές μετοχές: στις περισσότερες φορές συνοδεύονται από άρθρο, αναλύονται κατά τη μετάφραση σε αναφορικές προτάσεις και χρησιμεύουν

nΣΗΜΕΙΩΣΗ: Σε σπάνιες περιπτώσεις η επιθετική μετοχή μπορεί να μην έχει άρθρο. Αυτό γίνεται όταν το υποκείμενο της μετοχής προηγείται ή δεν έχει άρθρο, π.χ ἅμα τῷ ἦρι ἀρχομένῳ(το υποκείμενο προηγείται) ή δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις δυναμένοις ἀναλίσκειν(το υποκείμενο δεν έχει άρθρο)

I.Χρησιμεύουν :

1. ό,τι και ένα επίθετο, δηλαδή:

α)ως επιθετικός προσδιορισμός, π.χ.οἱ ἐκπλέοντες ἐκ τοῦ λιμένος ἔμποροι = οι έμποροι, οι οποίοι είχαν εκπλεύσει από το λιμάνι

β) ως κατηγορηματικός προσδιορισμός: π.χ. οἱ στρατιῶται εἶχον τάς ἀσπίδας ἐκκεκαλυμμένας. Οι στρατιώτες είχαν τις ασπίδες καλυμμένες προχωρούμε με κλικ

II.2. Ό,τι και ένα ουσιαστικό: όπως και τα επίθετα, έτσι και η επιθετική μετοχή πολλές φορές παίρνει τη θέση ουσιαστικού, και μπορεί να χρησιμεύει ως υποκείμενο ή αντικείμενο. Τέτοιες μετοχές συνήθως είναι: ὁ λέγων=ο ρήτορας, ὁ νικῶν=ο νικητής, ὁ διώκων=ο μηνυτής, ὁ φεύγων=ο εξόριστος, τό λυσιτελοῦν=η ωφέλεια, τό δεδιός=ο φόβος, τό βουλόμενον=η βούληση κ.λ

B. οι κατηγορηματικές μετοχές

Οι κατηγορηματικές μετοχές έχουν διπλή ιδιότητα: αφ’ ενός μεν εξαρτώνται από κάποιο ρήμα, αφ’ ετέρου όμως αναφέρονται και σε όνομα (στο αντικείμενο ή του υποκείμενο του ρήματος από το οποίο εξαρτώνται) και του προσδίδουν ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα. Με άλλα λόγια χρησιμεύει ως κατηγορηματικός προσδιορ. του υποκειμένου ή του αντικειμένου του ρήματος από το οποίο εξαρτάται(στη μετάφραση χρησιμοποιούμε συνήθως το «να» ή το «ότι»)

Παραδείγματα: οὗτος ἤρξεν ἀδικῶν ἡμᾶς= αυτός άρχισε να αδικεί εμάς, ὁρᾶτε ὑπό τοῦ προδότου ἐξαπατηθέντες= βλέπετε ότι εξαπατηθήκατε από τον προδότη

λεπτομέρειες για τις κατηγορηματικές μετοχές-πατήστε εδώ

Γ. οι επιρρηματικές μετοχές.

Οι επιρρηματικές μετοχές προσδιορίζουν ένα ρηματικό τύπο(ρήμα, μετοχή, απαρέμφατο), λειτουργούν δηλ. ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί και υποδιαιρούνται σε: αιτιολογικές, χρονικές, υποθετικές, εναντιωματικές, τροπικές, τελικές

( οι τελευταίες βρίσκονται μόνο σε χρόνο μέλλοντα και συνοδεύονται μερικές φορές από το «ὡς»).

Παραδείγματα: δειπνήσαντες ἀπεχώρησαν=αφού δείπνησαν έφυγαν—χρονική, πιστεύσαντες ὑμῖν παρέδομεν τήν πόλιν=επειδή πιστεύσαμε σε σας, παραδώσαμε την πόλη—αιτιολογική, οὐκ ἔστιν ἡμῖν μή νικῶσιν σωτηρία(μτχ.δοτ.πληθ.)=δεν υπάρχει για μας καμμιά σωτηρία, εάν δεν νικήσουμε—υποθετική, ἔπλεον πολεμήσοντες=έπλεαν, για να πολεμήσουν—τελική, καί ἠπειρῶται ὄντες ἐναυμαχήσαμεν=αν και είμαστε κάτοικοι της ηπειρωτικής χώρας εναυμαχήσαμε—εναντιωματική, είσί τινες τῶν Χαλδαίων, οἵ λῃζόμενοι ζῶσιν=υπάρχουν μερικοί από τους Χαλδαίους, οι οποίοι ζουν με τη λεηλασία--τροπική

Το υποκείμενο της μετοχής
(απόλυτη - συνημμένη)

A.Είναι χαρακτηριστικό ότι τη μετοχή και το υποκείμενό της τα συναντάμε σε οποιαδήποτε πτώση ενικού και πληθυντικού και συμφωνούν μεταξύ τους κατά γένος, αριθμό και πτώση Αυτό συμβαίνει, γιατί το υποκείμενο της μετοχής μπορεί να χρησιμεύει μέσα στην πρόταση και ως κάποιος άλλος όρος(δηλ. να είναι και το υποκείμενο του ρήματος της πρότασης, το κατά γενική ή δοτική ή αιτιατική αντικείμενο του ρήματος, να είναι το υποκείμενο του απαρεμφάτου, να είναι μια δοτική προσωπική κ.λ.).

II.Έτσι, όταν το υποκείμενο της μετοχής είναι συγχρόνως και κάτι άλλο μέσα στην πρόταση, τότε η μετοχή λέγεται συνημμένη και παίρνει την πτώση, γένος και αριθμό του υποκειμένου της.

üἐπιγενομένη ἡ νόσος ἐπίεσε τούς Ἀθηναίους(το υποκ. της μετοχής είναι και υποκ. του ρήματος—συνημμένη μετοχή,

üοἱ βάρβαροι ἐτόξευον καί ἔβαλλον αὐτούς ἀναβαίνοντας (το υποκ.της μτχ.είναι και αντικείμενο του ρ.της πρότασης—συνημμένη μετοχή)

üΤοῖς στρατηγοῖς(δοτ.προσωπική) ἔδοξε ἀκούσασι τοῦτο συναγαγεῖν τό στράτευμα(το υποκ.της μτχ.είναι δοτ.προσωπική—συνημμένη μετοχή)

üἔδει ὑμᾶς τοῦτο ἀκοῦσαι καί ἀκούσαντας ἀπελθεῖν(το υποκ.της μετοχής είναι και υποκ.του απαρεμφάτου—συνημμένη μετοχή

B.Αν όμως το υποκείμενο της μετοχής δεν χρησιμεύει για τίποτα άλλο μέσα στην πρόταση, τότε η μετοχή και το υποκείμενο της μπαίνουν σε πτώση γενική και λέγεται μετοχή απόλυτη.

üΓενομένης τῆς ναυμαχίας τέτταρας τριήρεις λαμβάνει Γοργώτας(το υποκ.της μτχ.δεν χρησιμεύει τίποτα άλλο μέσα στην πρόταση—απόλυτη μετοχή)

ØΣημείωση1η: εάν το ρήμα του οποίου έχουμε τη μετοχή είναι απρόσωπο τότε αντί γενικής απόλυτης έχουμε αιτιατική απόλυτη. Π.χ οὕς σοι ἐξόν ἐκθρέψαι καί ἐκπαιδεῦσαι οἰχήσει ἀπιών(η μτχ.ἑξόν είναι αιτιατ. απόλυτη, γιατί το ρ. «ἔξεστι» είναι απρόσωπο ρήμα)—αυτές οι μτχ.είναι «εναντιωματικές»

ØΣημείωση2η: Η κατηγορηματική μετοχή είναι σχεδόν πάντοτε συνημμένη